Cerkak - Crita Cekak - Putune Simbah
December 31, 2018
PUTUNE SIMBAH
Dening
: Yessita Dewi
Ora krasa wis
telung dina Mbah Kakung seda. Sak suwene iki pancen aku sing nunut ngiyup ing
daleme simbah. Mbak Asri, sing wis bale somah mapan ing Banyuwangi, Mas Tatang
wis suwe olehe ora niliki simbah. Kari aku, putu ragil lan mung siji. Mbah
Kakung lan Mbah Putri suwargi mung kagungan putra siji, yaiku Bapak. Bapak, wis
enem tahun kepungkur seda nyusul suwargi Ibu. Amarga putrane bapak isih
sekolah, Mbah Kakung lan Mbah Putri genti ngopeni, murih isa mbacutake sekolah
nganti lulus. Pancen ora entheng ngragati cah sekolah ana telu, apa meneh Mbah
putri lan Mbah kakung mung trima dodol wedangan ider ing perumahan-perumahan.
Becake Mbah Kakung beda karo becak sing biyasane, Mbah Kakung nuturi nek becak
sing gedhe lan amba kuwi mbiyen kanggo nderekake para Den Ayu utawa Mbok Mase
menyang pasar gedhe. Amarga wis umur, becak iku saya neyeng, ora mitayani lan wernane
ya wis blawur. Becak kuwi sing saben dina diiseni dagangan wedangan. Rikala
Mbah Putri isih sugeng, Mbah Kakung ngiteri kampung-kampung, komplek-komplek
sing ana ing papan paling pojok sawah lan tegalan. Kondure nganti bengi amarga wancine leren, akeh
langganan sing marani. Sak wise Mbah Putri seda, Mbah Kakung kundur bar
ngisyak. Maklum, awit jam 12 awan becak wedangan wis mubeng. Becak kuwi sing
sok ngeterke lan methuk aku mangkat mulih sekolah. Aku sregep nyelengi ben isa
tuku pit onthel neng pasar klithikan. Nanging durung kanthi anggonku oleh pit,
Mbah Putri kudu tumbas obat. Dhuwite kurang. Ya wis, dhuwit celengan entek. Aku
wiwit nyelengi meneh. Durung kumpul, dhuwite disilih Mbak Asri menyang
Surabaya. Banjur ora suwe Mbak Asri oleh jodho wong Banyuwangi. Saiki melu
tandur neng ndesane kana. Kandane Mbak Asri, Mas Muji bojone kae, nduwe sawah
amba karo tegalan. Aku melu seneng. Mbah Kakung uga lega, wis mentas siji
putune. Ora nganggo rame-rame wektu Mbak Asri ningkahan. Mung ijab terus sesuke
diboyong mulih Banyuwangi. Mbah kakung arep nggadhekake becak ora sida, amarga
Mbak Asri wis nyelengi sithik-sithik kanggo mbayar Na’ib, tuku kremikan lan
tumpeng sing sak madya. Mas Muji babar blas ora cucul dhuwit. Ndah penakke sing
dadi bojone Mbakyuku, bathinku. Nanging dudu bab kuwi sing lagi dadi kembang
pikirku. Aku isih bingung, kepriye kudu ngabari Mas Tatang. Telpun utawa alamat
wae ora cetha. Sak jege Mas Tatang metu saka omah, durung tahu ngerti jan jane
Mas Tatang kuwi nyambut gawene apa. Sak turunane bapak, ya mung Mas Tatang sing
mogol sekolah. SD wis kenal udud, SMP senenge melu ngernet angkot kuning. Mbah
Kakung ya wis ora ngayahi ngandhani masku siji kae, isine mung engkel-engkelan.
Mesakake Mbah Kakung.
“ Nik, mengko kira-kira
pengajiane sing rawuh pira ya?,” suwarane Mbak Asri marai kembang pikirku
ambyar.
“ Kira-kira nek rawuh
kabeh ya, antarane 20 nganti 30 piyayi, Mbak,” semaurku karo ngitung
nggrambyang, pathokan kumpulan pengajiane Mbah Kakung neng langgar.
“ Muga-muga cukup, mau
aku mung nggawe mendut 35 iji, nggoreng rengginang karo nggodhog kacang,” Mbak
Asri ngetus mendut sing bubar dientas saka kukusan. Kemebul. Karepku mau arep
ngrewangi tuku gedhang kepok, durung bayaran. Gajiku dadi Satpam neng
supermarket cen lumayan, nanging awit Mbah Kakung gerah nganti sak sedane aku
wis ngepruk celenganku meneh. Saiki wis gusis. Dadi satpam? Pancen, aku mung
lulusan SMA. Awit mbiyen seneng olahraga apa wae, mula awakku dhuwur, kokok,
banteg, antep. Beda karo Mbak Asri sing luwes, Mas Tatang sing kuru lencir. Bene
aku cah wedok ya ora papa dadi Satpam, wong neng supermarket kok. Aku ya seneng
nganggo sragam Satpam, gagah. Kaya Polwan ayu sing neng tipi kae. Mbiyen Mbah
Kakung yen sumuk lan sayah, ngampiri aku neng supermarket jejer Pasar Legi kae.
“ Nik, aku mbok jajakke
bolang baling sing akeh wijene..,”
“ Nggih, Mbah... mangke
wangsul kula betakne bolang-baling wijen,”
Mbah Kakung pingin
ngunjuk jeruk anget, aku ngrasake Mbah Kakung adhem panas. Wektu kuwi banjur
aku ijin arep mrisakke Mbah Kakung neng dhokter ing Jagalan. Numpak montor
matic seken sing oper kredit nggon kancaku, angsurane kari setaun, aku
nggoncengke Mbah kakung. Awakku krasa panase Mbah Kakung, tangane lemes. Aku
ora wani banter, nanging ya kudu ndang tekan dhokter. Ing kamar priksa, Mbah
Kakung lemes. Dhokter menehi surat rujukan kanggo mondhok neng rumah sakit. Awan
kuwi dadi lan jalaran Mbah Kakung gerah nganti seda. Bolang-baling wijen kae
dak pangan dhewe karo nelpun Mbak Asri yen Mbah Kakung kritis. Luhku netes
deres, ning wetengku ya luwe. Aku mangan bolang-baling karo mewek, wis ben. Aku
kudu wareg ben genah mengko kudu piye yen ana apa-apa. Satpam kok gembeng, wis
ben.
“ Nik, saiki Mbah
Kakung wis ayem, ya pancen isih angel yen ora nangis,” Mbak Asri ngekep pundak.
Kelingan bab Mbah Kakung mau kuwi isih marai nggrantes.
“ Nik, Mbah Kakung
weling apa? Ana utang ora?,”
Aku ngeling-eling. Sak
ngertiku Mbah Kakung ora kagungan utang. Nanging welinge apa ya, kok dumadakan
dadi lalen?
“ Sik, Mbak.. aku kok
lali ya?,”
“ Ya wis, saiki ngashar
sik kana sapa ngerti bar salat banjur kelingan welinge Mbah Kakung,”
Aku manut. Mlaku mlebu
jedhing cilik, aku weruh klething gedhi sing biasane isi banyu bening. Aku
nangis meneh, kelingan Mbah Kakung. Jan jane aku ki gembeng apa ora ta mbiyen,
iki kok gur nongas-nangis wae.
Ngarepe maghrib aku wis nggelar klasa silihan saka bale
desa. Dumadakan aku karo Mbak Asri krungu suwara grobyakan neng dhapur. Aku
karo Mbak Asri mlayu marani suwara. Nanging Mbak Asri wedi. Aku wus siap-siap
masang kudha-kudha sapa ngerti ana begal nekad mlebu omah gedhek iki.
“ Mas Tatang..?!?!,”
aku mbengok. Mbak Asri metu saka papan ndelik, lawang jedhing.
“ Ssssshhhhttt..!! Aja
seru-seru,” Mas Tatang ketok kesel. Nggawa tas ransel gedhe ketok abot. Kudha-kudhaku
dak simpen meneh, untung wae durung sida tak dugang, hhmmm. Mbak Asri ngematke
Mas Tatang sing lungguh ndeprok. Aku njupuk gelas karo banyu kendi. Mas Tatang
ngombe kaya wis setaun ora ketemu banyu. Tanduk. Glek. Glek.
Aku, Mbak Asri, Mas
Tatang meneng sak wetara. Tas ransel gedhi kuwi kumel, taline wis gigis arep
pedhot.
“ Aku arep turu, aja
kandha karo sapa-sapa yen aku mulih,” Mas Tatang mlaku mlebu kamare Mbah
Kakung. Aku karo Mbak Asri mung ngematke. Jane karepe piye ta, blas ora takon
mbakyu lan adhine kuwi piye kabare, sehat apa ora, terus Mbah Kakung seda kok
ora ngabari, gerah apa.. blaasss. Lagi kuwi aku weruh Mas Tatang ning rasane
pingin mbalang nganggo theklek. Mbak Asri katon prihatin.
Isuk-isuk sak durunge aku mangkat nyambut gawe, sarapan
mendut sisane tahlilan mau bengi. Teh pait gula batu, marai anget neng ati.
Kelingan simbah maneh, isuk-isuk jagongan neng dhapur karo ngedhep cangkir
kaleng isine teh kemebul. Aku mung ngunjal ambegan, karo ngeling-eling welinge
Mbah Kakung. Aku ngematke becak tuwa sing wis pirang-pirang dina manggrok neng
pojok lawang mburi. Becak! horok, aku kelingan!
“ Mbak Asri, Mbah
Kakung weling yen becak kae aja nganti didol. Mbah Kakung pengen awak dhewe
ngrumat becak gedhi kae..,”
Aku karo Mbak Asri
ngematke becak sing wis luwuk. Dirumat. Kudu dicet, teyenge ilang. Ban becak
sing wus alus diganti, terpal ndhuwur disalini. Mesti elok tenan, apik. Aku
mesem.
“ Ana sega ora, aku
luwe tenan iki,” suarane Mas Tatang sing lagi wae tangi.
“ Aku durung ngliwet,
nek luwe tukua sega liwet nggon Mbah Marto wae,” Mbak Asri semaur karo nggayemi
mendut. Mas Tatang melu lingguh.
“ Nek aku metu, kabeh
padha ngerti yen aku wis mulih. Nik, tulung tukokna ya,”
“ Aku arep mangkat
nyambut gawe,” aku nyaut karo rada anyel, menyat saka kursi. Rasa anget lan
ayem iki mau banjur pupus gara-gara Mas Tatang.
“ Jan jane ki ana apa
ta, Tang? Kok sajak ora seneng yen padha ngerti kowe mulih. Apa maneh wis
mataun-taun anggone kowe ora ngambah omah iki. Jane ana apa?,” Mbak Asri takon
karo njupukke teh kanggo adhine lanang.
“ Mbah Kakung sedane
kapan?,” Mas Tatang takon, kaya-kaya nutupi bab sing wigati.
“ Wis telung dina
kepungkur. Wis gek ndang adus, banjur nyekar kana,” Mbak Asri ngongkon Mas
Tatang sing ketok aras-arasen.
“ Becake Mbah Kakung
yen didol oleh rega pira, ya?,” pitakone Mas Tatang marai kupingku panas.
“ Becak kuwi ora bakal
didol. Mulane aku nyambut gawe ben isa nuruti welinge Mbah Kakung, Becak kuwi
aja didol! Mbangane arep mbok dol, mbok iyo Mas Tatang narik becak wae, jok-e
sing wis tipis kuwi dak dandake,” atiku mrongkol.
“ Aku? Narik becak?
Hambok wegah! Kesel, pekolehe ora sepira,” Mas Tatang nyumet udud.
“ Uwis, uwis.. pokokke
ora ana barang omah kene sing arep didol, wong ya aku arep neng kene terus..,”
Mbak Asri daden geni.
“ Lho, Mas Muji gelem
pindah rene ta?,” aku weruh Mbak Asri rada mbrambang. Ana apa iki?
“ Nek ora gelem ben aku
dhewe wae sing neng kene, aku tak golek gawean sing bener,”
Mbak Asri crita yen
bojone Mas Muji kuwi wong apus-apus. Dudu tani saka Banyuwangi, pacul wae ra
tau nyekel. Mas Muji kuwi germo lanang, senenge golek prawan-prawan banjur
didol neng langganane. Mbak Asri crita karo ngenes. Dhuwit saka nglayani om-om
kudu disetorke Mas Muji. Aku nesu, atiku kemropok, nanging padha wae. Sing
jenenge Muji kae ora ana, mbangane nesu wagu, Mbak Asri dak kekep. Mbak Asri
nangis ngguguk. Mas Tatang mung mesem kecut. Pasemone katon biyasa. Ora ketok
prihatin yen mbakyune lagi kena coban. Aku mangkat nyambut gawe. Kok ya putune
simbah ana sing kena coban kang abot lan ngrusak ajining dhiri, aku ngunjal
ambegan.
Neng papan gawean saiki
lagi rame bab begal. Macem-macem sing dibegal. Ana begal brompit uga pit onthel. Wingi salah siji
karyawan ing supermarket anggonku nyambut gawe dadi kurban begal pit onthel.
Kamangka pite kuwi mung pit mini lawas sing ana kranjange. Kok ya le mentala
men mbegal wong pas-pasan.
“ Mbak Ninik, iki mau
saka perusahaan kanda yen arep ana edaran saka kepulisian bab foto-foto tukang
begal sing lagi rame. Kudu dipasang ing papan kene, dadi sapa ngerti ana sing
blanja mrene,” kandane Mbak Ayuk saka manajemen. Aku manthuk. Rikala aku nampa poster saka manajemen, aku
weruh ana wong lanang cacah telu sing fotone dipasang lan ditulisi “Daftar
Pencarian Orang”. Ana nomer sing isa dihubungi yen nemu salah sijine wong kuwi.
Para begal kuwi mau tegel milara kurbane, ana sing diclurit, ana sing diguwak
kalen, ana sing dikepruk kayu. Medeni, hiiiy. Dumadakan, atiku mak tratab!
Salah siji foto DPO iku persis banget karo kangmasku, Mas Tatang. Mak
plenggong. Aku nyambut gawe dadi ora ayem, kelingan Mbak Asri sing nggawa
dhuwit sumbangan para tamu layatan, uga Mas Tatang sing mau bengi dumadakan
teka ora ana angin ora ana udan. Nggawa ransel gedhe kaya-kaya bar mlaku adoh.
Tekan omah aku mung isa
meneng. Arep crita karo Mbak Asri ora teteg, ora tega. Apa maneh mau isuk Mbak
Asri lagi wae blaka bab uripe kang nggrantes. Takon Mas Tatang saya maneh, ora
tekan ilatku.
“ Kowe ngapa ta, Nik?
Awit mau mulih kok mung meneng wae,” Mbak Asri takon karo nglempiti klambi sing
pating klumbruk. Aku mung gedheg.
“ Yen pancen ana
masalah, crita wae karo Mbak As. Aja mbok pendhem dhewe, isa stroke mengko,” Mbak
Asri mesem marai ayem.
Aku namatke kamar Mbah
Kakung sing dituroni Mas Tatang. Sepi. Aku mlebu kamar kuwi. Ransele ana ngisor
amben. Dak bukak merga pengen ngerti apa isine, nek dhuwit piye ya? Wah, dhuwit
rampokan iku haram! Tibake dudu dhuwit, nanging clurit! Aku girapen. Dak lebokake
maneh, aku mungkur saka kamare Mbah kakung. Aja-aja bener, ngapa adoh-adoh
nggawa clurit, jal? Suwe ora ketemu, suwe ora mulih, mosok ngoleh-olehi clurit?
Nek oleh-oleh mesthi wis diwenehke mau bengi. Aku mekso turu, nanging ora isa.
Piye iki?! Apa tenan?
***
Dina iki aku mlebu shift awan, nanging rasane kok pingin
mangkat rada gasik. Pleessss!! Ban
montorku gembos. Aku nuntun tekan bengkel tambal ban cedhak ruko-ruko anyar.
“ Mas, nyuwun tulung
mang tambal, nggih..,”
“ Nggih, Mbak..,” Mas
tambal bane langsung nyekel montor matikku. Aku lungguh neng lincak sing wis
ompong. Lumayan, karo ngisis thingak-thinguk nonton dalan lan wong liwat.
Durung suwe anggonku lungguh, dumadakan, ana suwara bengok-bengok saka ngarep
ruko sing dadi salon lan spa.
“ Begaaalll!!!
Tuluuuunngg!! Begaaalll!!,”
“ Enten napa, mbak?,”
ana sing takon karo wong wadon kurban begal kuwi mau.
“ Montor kula direbut
nikaa, maaass!! Nika montooorrr kulaaa..!!! kalih tas kulaa!!,” mbak-mbak sing
ketoke bar metu saka salon kuwi nangis gero-gero. Wong sing pada ngerti
gage-gage mlayu ngoyak wong loro sing numpak montor, nututi wong liyane sing ya
ngebut numpak motor.
Aku karo mas tambal ban
metu saka bengkel melu ngoyak begal sing ndilalah liwat ngarep bengkel. Akeh wong
sing ngoyak, begale goncengan numpak montor matik, banter. Aku isih mlayu,
ngoyak. Ora krasa wis cedhak anggonku isa nggayuh lengen salah sijine begal
sing nyangking tas. Sreettt!!! Dak tarik tas kuwi, wonge sing nyekel tas noleh.
Mak tratab!! Mas Tatang!?! Sruutt! Tas kuwi dak culke maneh. Mak plenggong. Rrreeeennnggg!!!!
Bablass..
“ Mbaakk!! Piye ta, kok
mbok culke?! Haiyo, ketoke nganggo sragam satpam ning ora isa nangkep begal!
Awan-awan ngene kok ya nekat!,” suwara-suwara sing pating clemong ora dak
gagas. Atiku rasane kaya diantemi gada. Mripatku panas, sirahku mumet sak
mumet-mumete. Aku mlaku mungkur. Wong-wong sing nglumpuk isih wae kemruyuk,
pating clomet. Aku mlaku mulih karo nangis. Satpam kok nangis neng ndalan? Yo
wis ben!
Tekan omah, Mbak
Asri ketok pucet. Weruh aku mlebu omah saya kaget nanging ketok lega.
“ Nik, Tatang,
kangmasmu! Mau digoleki pulisi, Mbak Asri wedi, Nik!,” Mbak Asri ndredeg.
Aku
manthuk. Mbak Asri nangis keweden. Aku lingguh jejer Mbak Asri. Aku kelingan
karo begal sing mau dak oyak. Umpama mau ora dak culke, yen kecekel apa ya
tenan bakale Mas Tatang digebugi karo massa? Kaya sing neng tivi lan koran kae,
ana sing begal kecekel banjur diobong? Aku mung nglentruk neng dhapur karo
ngematke becake Mbah kakung. Becak sing mbiyen sok ngeterke aku sekolah,
ngeterke aku pramuka. Mbah Kakung sing numbaske buku lan tas ngagem dhuwit sing
kasil saka wedangan becak. Netes luhku. Putune simbah, sing siji kapusan wong
lanang urip neng lokalisasi, sing siji maneh dadi begal sing fotone ana ing
poster DPO. Poster sing wingi dak pasang neng papan informasi supermarket.
Ngapunten, Mbah Kakung, Mbah Putri.. kula namung dados Satpam sing gembengan,
sing taksih purun ngrumat becak kang dados welingipun. Luhku netes saya deres. Nangis
ngguguk.
Gangnam,
4/3/15
0 comments